[👨‍💻🇻🇳] Truy vấn với JavaScript (Phần 1)

Một ngày đẹp trời nọ, sếp giao một cục dữ liệu và yêu cầu bạn truy vấn, thống kê đơn giản một vài thứ hay thậm chí là chế biến, xào nấu lại dữ liệu. Có rất nhiều công cụ có thể giúp bạn làm việc này như Excel chẳng hạn. Không may, bạn là một developer chỉ ăn ngủ với code chứ chưa đụng vào Excel bao giờ. Tuy nhiên, nếu có một chút kỹ năng JavaScript, bạn cũng có thể thực hiện việc này một cách dễ dàng và nhanh chóng.

JavaScript cung cấp các hàm xử lý mảng rất hiệu quả và hữu ích. Hơn nữa, việc có thể sử dụng các hàm này ngay trên DevTool của trình duyệt cũng khiến cho thao tác của bạn nhanh hơn và dễ hơn. Trong bài này, mình sẽ hướng dẫn bạn thực hiện một số thao tác truy vấn, thống kê dùng các hàm xử lý mảng của JavaScript.

Giả sử mình có một tập dữ liệu sinh viên đơn giản, mỗi sinh viên có các thuộc tính:

id: Mã số sinh viên
name: Họ và tên sinh viên
school: Trường đại học
gpa: Điểm trung bình

Nào bắt đầu thôi 😀

Trước hết, mở DevTool của trình duyệt và khai báo dữ liệu nhé!

let data = [ 
    {
        id: "00001",
        name: "Nguyễn Văn A",
        school: "BKU",
        gpa: 9.7
    },{
        id: "00002",
        name: "Nguyễn Thị B",
        school: "UIT",
        gpa: 7.56
    },{
        id: "00003",
        name: "Bành Văn Bưởi",
        school: "KHTN",
        gpa: 8.54
    },{
        id: "00004",
        name: "Công Tằn Tôn Nữ Thị Rằn Ri",
        school: "UIT",
        gpa: 6.5
    },{
        id: "00005",
        name: "Bành Thị Mận",
        school: "BKU",
        gpa: 7.3 
    },{
        id: "00006",
        name: "Nguyễn Thị Mau Ra",
        school: "NV",
        gpa: 9.2
    },{
        id: "00007",
        name: "Công Tôn Sách",
        school: "KHTN",
        gpa: 7.8
    },{
        id: "00008",
        name: "Phở Thị Hủ Tiếu",
        school: "BKU",
        gpa: 6.15
    },{
        id: "00009",
        name: "Bèo Văn Bọt",
        school: "UIT",
        gpa: 4.3
    },{
        id: "00010",
        name: "Đồng Hồ Cát",
        school: "UIT",
        gpa: 9.5
    },
]

Sau khi khai báo xong, ta đã có biến data chứa dữ liệu.

Xem giá trị một biến trong DevTool

Có thể sử dụng console.table() để show dữ liệu dạng bảng

Xem giá trị dữ liệu dạng bảng

Yêu cầu đầu tiên: Tìm các học sinh đến từ trường UIT.

Với yêu cầu này, bạn có thể lọc ra các phần tử có thuộc tính school == "UIT" bằng cách sử dụng hàm filter(). Tham số đầu vào là một hàm trả về điều kiện nhận, cùng thử nào!

data.filter(function (element) {
    return element.school == "UIT";
});

Hoặc có thể viết gọn hơn dùng cú pháp của arrow function.

data.filter((e) => e.school == "UIT");

Yêu cầu: Đếm các học sinh đến từ trường UIT.

Tương tự, bạn lọc ra các phần tử có thuộc tính school == "UIT" và sau đó sử dụng thuộc tính length để đếm số lượng.

data.filter((e) => e.school == "UIT").length;

Cùng thử những điều kiện phức tạp hơn nhé.

Yêu cầu: Tìm các học sinh đến từ trường UIT mà có điểm >= 5.0.

Đơn giản chỉ việc thêm điều kiện gpa >= 5.0 vào.

data.filter((e) => e.school == "UIT" && e.gpa >= 5.0);

Yêu cầu: Tìm các học sinh có điểm >= trung bình cộng của danh sách học sinh.

Ở đây chúng ta cần tính trung bình cộng gpa của danh sách rồi dùng filter() để lọc lấy tập dữ liệu mong muốn.

Có thể tính trung bình cộng bằng cách cộng tất cả gpa, sau đó chia cho length. Phương thức reduce() có thể giúp chúng ta tính tổng gpa nhanh. Phương thức này dùng để thực thi một hàm lên từng phần tử và một biến tích lũy để thu về một giá trị duy nhất. Tham số đầu vào của reduce() là hàm thực thi và giá trị khởi tạo. Trong hàm thực thi, tham số đầu tiên là biến cộng dồn, còn lại là phần tử của mảng.

let avgGpa = data.reduce((acc, currElement) => acc + currElement.gpa, 0) / data.length;
// Biến `acc` là biến cộng dồn.
// Biến currElement là phần tử hiện tại của mảng.
// Tham số cuối là 0, biểu thị cho giá trị khởi tạo.
// Hàm thực thi ở đây sẽ cộng biến cộng dồn với `gpa` của mỗi phần tử để ra tổng `gpa`.
// Sau đó chia cho `length` để lấy kết quả trung bình cộng `gpa`.

Vậy chúng ta có thể thực hiện yêu cầu trên như sau:

data.filter((e) => e.gpa >= (data.reduce((a, c) => a + c.gpa, 0) / data.length));

Túm lại là:

Bạn có thể dùng filter() để lọc lấy dữ liệu với một điều kiện cụ thể.
Dùng length để lấy số lượng phần tử.
Dùng reduce() khi muốn tính toán ra 1 giá trị duy nhất dựa trên tất cả các phần tử.

Yêu cầu: Lấy mã sinh viên của những sinh viên BKU

Chúng ta sẽ lọc ra sinh viên có school == "BKU" trước và sau đó lấy ra id bằng phương thức map(). Phương thức này giúp tạo ra một mảng mới với các phần tử là kết quả từ việc thực thi một hàm lên từng phần tử của mảng được gọi. Tham số đầu vào của map() là một hàm thực thi việc biến đổi dữ liệu cho mỗi phần tử.

data.filter((e) => e.school == "BKU").map((f) => f.id);

Yêu cầu: Lấy mã sinh viên và tên của những sinh viên BKU

Ở yêu cầu trước chỉ trả về id, yêu cầu này chúng ta sẽ trả về một object có 2 thuộc tính là id và name.

data.filter((e) => e.school == "BKU").map((f) => ({ id: f.id, name: f.name }));

Dùng map() để biến đổi dữ liệu bạn nhé.
Có thể dùng với filter() để lọc và biến đổi giá trị cho phù hợp.

Yêu cầu: Đếm số lượng trường đại học xuất hiện trong tập dữ liệu trên

Có thể thấy trong tập dữ liệu trên, có thể có nhiều sinh viên thuộc về một trường đại học. Nhiệm vụ của chúng ta là xác định một trường đại học có xuất hiện trong tập dữ liệu trên hay không.

Nếu biết nhiều cấu trúc dữ liệu khác nhau, chúng ta có thể xác định dùng Set để chứa các trường học. Set là cấu trúc dữ liệu chứa các phần tử không trùng nhau. Như vậy, chúng ta sẽ dùng map() để lấy thông tin trường học. Sau đó bỏ vào Set để loại bỏ những trường học trùng nhau. Cuối cùng là đếm số lượng phần tử trong Set.

// Lấy mảng chứ các trường
let school = data.map((e) => e.school);

// Đưa vào Set để loại bỏ phần tử trùng
let schoolSet = new Set(school);

// Cuối cùng là đếm số lượng phần tử
// Vì Set là Object nên cần phải chuyển thành mảng dùng spread operator
let result = [ ...schoolSet ].length;

Viết gọn lại như sau:

[ ...new Set(data.map((e) => e.school))].length;

Có thể dùng Set để loại bỏ các phần tử trùng.
Để lấy được length của một Set cần chuyển nó thành mảng. Vì Set là một object

Yêu cầu: Sắp xếp danh sách sinh viên tăng dần theo điểm

Phương thức sort() sẽ giúp đơn giản hóa thao tác này.

Tham số đầu vào là một hàm so sánh. Lưu ý về giá trị trả về của hàm so sánh nhé. Tham khảo tại đây

[ ...data ].sort((a, b) => a.gpa - b.gpa);

Phương thức sort() sẽ làm biến đổi thứ tự của mảng nên để giữ lại mảng hiện tại, chúng ta cần tạo 1 mảng mới bằng spread operator [ ...data ].

Yêu cầu: Đảo ngược danh sách sinh viên ban đầu

Chúng ta sử dụng reverse() để đảo ngược thứ tự 1 mảng. Tương tự như sort(), reverse() cũng làm thay đổi trên chính mảng đó, để giữ lại mảng cũ, chúng ta cũng tạo mảng mới bằng spread operator nhé.

[ ...data ].reverse();

Dùng sort() để sắp xếp 1 mảng theo 1 điều kiện.
Dùng reverse() để đảo ngược mảng.

Bài viết cũng khá dài rồi nên mình tạm dừng ở đây nhé. Trong phần tiếp theo mình sẽ hướng dẫn một số thủ thuật thú vị nữa để truy vấn và thống kê với JavaScript.

Nếu các bạn biết thêm về các thủ thuật khác thì hãy chia sẻ với mình thông qua bình luận bên dưới nhé.